Κάστρο Αρχαγγέλου

Το κάστρο της Αρχαγγέλου βρίσκεται 27 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Ρόδου, σε μικρή απόσταση από την ακτή. Κτισμένο στο φυσικό βράχο, ύψους 216 μέτρων, υψώνεται στα ανατολικά του χωριού της Αρχαγγέλου.

Κτίστηκε πριν από το έτος 1457, επί μεγάλου μαγίστρου Jacques de Milly (1454-1461). Ανοικοδομήσεις και επισκευές έγιναν επί μεγάλων μαγίστρων Pedro Raimondo Zacosta (1461-1467) και Giovanni Battista degli Orsini (1467-1476).

Οικοδομήθηκε για να παρέχει προστασία στο χωριό της Αρχαγγέλου. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι βόρεια του συγκεκριμένου κάστρου υψώνεται ένα άλλο, το κάστρο του Φαρακλού. Το έτος 1457 μαρτυρείται επιδρομή του τουρκικού στόλου κατά του χωριού της Αρχαγγέλου και πιθανώς μερική καταστροφή του κάστρου. Ακολούθησε σύλληψη σκλάβων και καταστροφή ολόκληρου του χωριού. Το κάστρο αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετά ισχυρό. Αυτή την περίοδο η Αρχάγγελος αποτελούσε το πιο πυκνοκατοικημένο χωριό (casale) της Ρόδου. Σύμφωνα με τον Bosio, ο μεγάλος μάγιστρος P.R. Zacosta αποφάσισε το έτος 1467 να ολοκληρώσει την οικοδόμηση του κάστρου, η οποία θα διακρινόταν για την τελειότητά της. Τον 15ο αιώνα αναφέρεται ως ένα από τα πιο ισχυρά κάστρα της Ρόδου, στο οποίο θα μπορούσε να βρει καταφύγιο ο πληθυσμός της Ρόδου σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής. Ωστόσο, το 1479 στους κατοίκους της Αρχαγγέλου δόθηκε διαταγή για λόγους ασφαλείας να μεταφερθούν στο γειτονικό κάστρο του Φαρακλού.

Το έτος 1503 μαρτυρείται μια δεύτερη επιδρομή του τουρκικού στόλου εναντίον του ίδιου χωριού και πιθανώς μερική καταστροφή του κάστρου.
Ωστόσο, οι αρχειακές μαρτυρίες κάνουν λόγο και για την ευρύτερη περιοχή της Αρχαγγέλου.

Στα πλαίσια της απουσίας ελληνικής αριστοκρατίας στη Ρόδο, οι υποθέσεις των χωριών διευθετούνταν από τον πρώτο, μία κεφαλή, η οποία μπορούσε να είναι ένας ιερέας. Έτσι, το 1347 ο Michaellj Culichi αναφέρεται ως ο πρώτος του χωριού Αρχάγγελος.

Το 1427, ο παπάς Κώστας Κιρμελής από το χωριό Αρχάγγελος είχε απαλλαγεί από την αγγαρεία της θαλάσσης με χαριστική εντολή του άλλοτε μεγάλου μαγίστρου Robert de Julliac (1373-1377). Έναντι της απαλλαγής αυτής είχε δώσει ένα σκλάβο και 25 φιορίνια ανταποκρινόμενα στην αξία μιας σκλάβας.

Σε έγγραφο του 1442 δύο παπάδες, ο Μιχάλης του Χαρκιά και ο Ιωάννης, διεκδικούν την εκκλησία της Παναγίας της Οδηγήτριας που βρίσκεται στο κάτω μέρος της Αρχαγγέλου. Ο μεγάλος μάγιστρος Jean Bonpart de Lastic (1437-1454) ανέθεσε στον ιππότη Γουλιέλμο de Lastic του οίκου της Λυών να επιλύσει τη διαφορά. Αυτός άκουσε τα επιχειρήματα και των δύο διεκδικητών, τους έπεισε τελικά να έχουν από κοινού την εκκλησία, να μοιράζονται εξίσου τα εισοδήματά της και να αναλαμβάνουν μαζί την αποκατάσταση κάθε ζημιάς.

Σε έγγραφο του 1445 ο μεγάλος μάγιστρος J.B. de Lastic απευθύνεται προς τον ιππότη Johan Cotett, βάιλο του νησιού της Ρόδου. Εδώ και χρόνια το Τάγμα είχε αναγνωρίσει το κτητορικό δικαίωμα του Μιχάλη Μαγγαφά πάνω σε μία εκκλησία στο χωριό Αρχάγγελος, την οποία είχαν κτίσει οι πρόγονοί του. Αυτό δεν το γνώριζε ο Cotett, γι’ αυτό και εμπόδισε τον ιδιοκτήτη να φροντίσει για την τοποθέτηση δικού του εφημέριου και γενικά για να ενδιαφερθεί για τη συντήρηση της εκκλησίας. Με αυτό το έγγραφο, ο βάιλος διατάσσεται να μη φέρει κανένα εμπόδιο στον Μαγγαφά.

Σε έγγραφο του 1447 αναφέρεται ότι ο Καψίκας, πάροικος του χωριού Αρχάγγελος της Ρόδου, είχε φύγει από το νησί μετά από ένα μεγάλο έγκλημα που είχε διαπράξει. Ο μεγάλος μάγιστρος J.B. de Lastic παραγράφει το αδίκημα και καλεί τον ενδιαφερόμενο να επιστρέψει στη Ρόδο, όπου, χωρίς φόβο ή δυσκολίες από κληρικούς ή λαϊκούς, μπορεί να ζήσει ασκώντας το επάγγελμά του, όπως και παλιότερα.

Το 1451, ο ιερομόναχος Γαβριήλ από την Αρχάγγελο διορίζεται ηγούμενος στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Νησιού.

Η οχύρωση είναι επιμήκης και περιτρέχει την οφρύ λοφίσκου. Έχει έκταση 3.000 τετραγωνικά μέτρα, ενώ η περίμετρος των τειχών είναι 240 μέτρα. Στις γωνίες υπάρχουν οδοντώσεις. Είσοδος με πυλώνα βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά. Εντός των τειχών υπάρχουν στο βορειοδυτικό τμήμα κατάλοιπα προγενέστερου οχυρωματικού πύργου ορθογώνιου σχήματος. Βόρεια της εισόδου οικοδομήθηκε ο ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος αναπαλαιώθηκε κατά την ιταλοκρατία. Μικρός κυκλικός πύργος υψώνεται στην είσοδο. Το κάστρο διακοσμούν οικόσημα του μεγάλου μαγίστρου P.R. Zacosta μαζί με το οικόσημο του Τάγματος στη βόρεια όψη, ενώ στην ανατολική όψη υπάρχουν οικόσημα του G.B. degli Orsini και του Τάγματος των Ιωαννιτών.

Η κατάσταση του κάστρου θεωρείται σχετικά καλή.

Αλεξάνδρα Στεφανίδου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Gerola 1914, σ. 336-337
Τσιρπανλής 1995, σ. 424, 439, 470
Τσιρπανλής 1991, σ. 89, 119, 188, 256 σημ. 2, 257, 258, 262, 269, 277
Luttrell 1978α, σ. Ι 310, ΙV 61
Luttrell 1999, σ. 202-204
Spiteri 2001, σ. 136-137

Πηγή : http://www.dreamislands.com.gr/